Kerkük Sevdalısı Profesör Gazanfer Paşayev
Dr. Şemsettin Küzeci[1]
Azerbaycan’ın çox deyerli alimi, ilim xadimi ve Iraq Türkmenlerin Azerbaycan’daki sesi ve nefesi olan Profesör Gazanfer Paşayev, bu eserinde önemli bir konuyu ele almış, tarih boyunca, Kaşgarlı Mahmut’un Divan’i Lugat Türk’ü yazdıktan sonra hakkında çok sayıda araştırma yazıları ve kitaplar yazılan Bayat aşiretini bu sefer de G. Paşayev araştırıp, yeni bulgularla gün yüzüne çıxarmıştır.
Bayat aşireti hakkında çok sayıda araştırmalar yapanlar: Kaşgarlı Mahmut, Faruk Sümer, Abbas Eş-Azzavi, Abdurrazzak El-Hüseyni, Şakir Sabir Zabit, Abdüllatif Benderoğlu ve bazı yabancı seyyahların seyahatnamelerinden; Caksun seyahati (1797M), Riç’in Irak Seyahati (1820m), Ahmet Geli seyahati (Farsça Kitap) Admondiz seyahati () ve daha çok sayıda uzun ve kısa araştırmalar Irak’ta bayat aşireti hakkında yapılmıştır.
Türkiye, Afganistan, Azerbaycan, Güney Azerbaycan (İran), Türkmenistan ve Irak Azerbaycanlıları bölgelerinde kendilerine vatan edinen topraklarda yaşamaktadırlar. Türkiye’de 34 Bölge’de Bayat adına taşıyan Bayat aşiretleri yaşamaktadır. En büyük bölge Afyon Kara Hisar’a bağlı Bayat Kazası ve Çorum Vilayetine bağlı Bayat Kazası. Yine Diyarbakır’da Bismil bölgesinde Bayat aşiretleri yaşamaktadır.
Irak’ta 35 adet Bayat Köyü bulunmaktadır. Onlardan: Amirli, Karatepe, Yengice ve diğerleri. Afganistan’da Kabil ve Mezari Şerif yakınlarında ve Türkmanistan sınırında çok sayıda Bayat köy ve kasabaları mevcuttur. İran’da Bayatlu, Bayatan, Bayatlar aşiretleri, Arak, Zincan, Urmiye ve Hursan’da Daş-Mişan bölgelerinde yaşamaktadırlar. Azerbaycan’da Beş ağçabadı, Deveci, Nefit Çale Şamaxı ve Ucar’da Bayat aşiretleri yaşamaktadır. Türkmanistan’da ise, 4 bölge Bayat adını taşımaktadır. Birinci grup Amodriya Nehri yakınlarında, İkinci grup Türkmenistan-Özbekistan sınırında,3. Grup, Bayat Xezeri ve 4. Grup ise, Sendizhap Bayatlıları olarak yaşamaktadırlar.[2]
- Paşayev alimimiz bu yönde önemli bir çalışmaya imza atarak Bayat aşiretini yeniden araştırıp, bugüne kadar yazılan çizilen ve basılan çalışmalardan da yola çıkarak elinizdeki önemli bir çalışmaya onurla ve güvenle imzasını atmıştır. Paşayev, çalışmasında Iraq Türkmanları ile ilgili bugüne kadar yazmış olduğu eserler yeni bir eser eklemiş ve daha doğrusu diye biliriz ki, en önemli eserlerinden biri olarak imzasını taşımaktadır.
Bayat aşiretini araştıran Paşayev, bu seriyle Azerbaycan’da yeni ve genç nesle bırakacak önemli bir şah eser ortaya koymuştur. Bugüne kadar Bayat aşireti hakkında geniş ve kapsamlı bir çalışmanın yapılmadığı Azerbaycan’da G. Paşayev bu boşluğu doldurmuş ve adını altın harflere tarihe yazabilmişidir.
- Paşayev, Bayat aşireti eserinde titiz bir çalışmayla iğneyle koyu kazar gibi emek harcamıştır. Bu emeği de eminim ki, gelecekte bir önemli tarihçi ve bilim insanı gibi yad edilecek ve onurla adından söz edilecektir.
Bu eser yalnız Azerbaycan’da değil, İran, Iraq, Afganistan ve Türkmanistan gibi ülkelerde de bir mum gibi bütün dünyayı aydınlatacaktır. Hele hele gençlerin önünde bir rehber olarak yollarına ışık tutacaktır.
Bayat aşireti hakkında yazılan bu eser G. Paşayev’in 90 yaşına merdivan dayaması zamanına rastlayan bu zaman onun hayata görüşü ve bakış açısını da aksetmiştir. Bu çalışma onun için yaşlılık döneminin en deyeli bir çalışmasıdır.
Paşayev yine bu serinde Bayat hakkında bilinmeyen önemli unsurları da ortaya çıxarmıştır. Onlardan biri de “Bayat Qalesi” dir. Bir de Bayat hakkında çalışmalarının yanırısa Kerkük’te Horyat, Azerbaycan’da Bayatı ve Türkiye’de mâni (uzun hava) hakkında da bilgi ve örnekler sunmuştur.
Ben de naçizane bu görüşü bildirirken Bayat aşiretinin Danca’da unutulduğunu ve G. Paşyev alimler sayesinde tekrar gündeme geleceğini hatırlatmak isterim ki, sözümü bu Bayatı ile sonlandırmak isterim.
Türk menen
Oğuz Bayat, Türkmen menem
Türk Dünyası içinde…
Unutulmuş Türkmen’em
Profesör G. Paşayev’a bu eserinden dolayı kendisini kutlarım. Allah’tan sağlıklı uzun ömürler, ailesine de desteklerinden dolayı mutluluk ve nice başarılı günler dilerim.
***
[1] Kerküklü Araştırmacı, Gazeteci ve Yazar
[2] Şakir Sabır Zabit (2015). Bayat Aşireti Hakkında Araştırma, 4. Baskı Kerkük, s, 245
